Privacy-bewustzijn
Wie ook maar een beetje het nieuws heeft gevolgd heeft meegekregen dat er ophef is over Facebook en het databedrijf Cambridge Analytica. Onlangs en nu nog steeds groot in het nieuws omdat dit bedrijf gegevens van Facebook-gebruikers heeft gebruikt om kiezers te beïnvloeden in politieke campagnes. De ophef was niet van de lucht, Facebook en CEO Mark Zuckerberg moesten diep door het stof en de koers van het Facebook-aandeel ging fors onderuit. Cambridge Analytica zette z’n bestuursvoorzitter op straat. Elon Musk van Tesla en SpaceX riep op om Facebook vaarwel te zeggen evenals Arjen Lubach. Vandaag komt Facebook nog met een melding bij alle Facebook gebruikers die ‘getroffen zijn door dit lek’.
En toch begrijp ik de ophef niet. Er is mijns inziens sprake van selectieve verontwaardiging, krokodillentranen en oogkleppen-journalistiek. Wat is nu eigenlijk het probleem? Het feit dat Facebook faciliteert dat bedrijven gegevens kunnen verzamelen van mensen die een Facebook account hebben? Daar is niets nieuws aan. Elke adverteerder, waaronder ook wij van Freez.it, weet dat Facebook uitstekend geschikt is om te targetten op doelgroepen. Als wij een betaalde advertentie plaatsen op Facebook, dan kunnen we al deze persoonskenmerken die mensen invullen in hun Facebook-account gebruiken bij het gericht adverteren. Geslacht, leeftijden, woonplaats, interesses, hobby’s, werk, vrienden, waar mensen naartoe zijn gereisd, multiculturele affiniteit enzovoorts. We kunnen precies sturen wie onze advertenties zien en precies meten welke demografische groep mensen actie onderneemt naar aanleiding van die advertentie.
En dat is allemaal data die mensen zelf, zonder dwang, hebben ingevoerd. Nou ja… onder sociale druk hooguit. Facebook dwingt mensen niet om een account bij ze aan te maken en ze te voorzien van al deze gegevens. Dat doen gebruikers zelf. Uit angst om ergens niet meer bij te horen (sociale groepsdruk), uit onwetendheid inzake online privacy, uit gemakzucht, uit desinteresse voor de mogelijke gevolgen of gewoon omdat het leuk en handig is om content op maat voor te krijgen gespiegeld en gemakkelijk vrienden en bekenden te kunnen volgen. Wat alle (psychologisch ongetwijfeld prima te verklaren) beweegredenen ook zijn, feit is dat Facebook je niet dwingt een account bij hen aan te maken. Dat doe je zelf, net zozeer als dat Cambridge Analytica geen Facebook gebruikers heeft gehackt. Nee, tegen een kleine vergoeding werden enkele honderdduizenden Facebook gebruikers verleid om via de app ‘This is Your Digital Life’ een persoonlijkheidstest in te vullen. Met het invullen werden echter niet alleen hun gegevens maar ook de gegevens van hun vrienden ingelezen en door Cambridge Analytica verwerkt waarna ze hier kiezersprofielen mee maakten. En natuurlijk kun je de praktijken van zowel Cambridge Analytica als Facebook twijfelachtig vinden en wellicht over de rand van het fatsoenlijke maar er spreekt toch vooral ook een behoorlijke naïviteit uit de gebruikers zelf. Blijkbaar waren die paar dollar voor het invoeren van die ’test’ bij honderdduizenden mensen geen signaal dat niemand voor niets geld betaalt om jou een onderzoek in te laten vullen. Het aloude adagium geldt vooral ook voor bedrijven als Facebook maar ook Google: indien je niet hoeft te betalen voor het product, dan ben je zelf het product.
Facebook en Google zijn geen charitatieve instellingen die gratis hun diensten ter beschikking stellen. Nee, dat kunnen ze alleen doen omdat ze geld verdienen met data. Jouw data. Dat is niet erg, zolang je je daar maar bewust van bent. Maar om nu achteraf te roepen dat het schandalig is wat Cambridge Analytica en Facebook hebben gedaan is in mijn ogen ietwat naïef. De oproep om Facebook te boycotten vind ik derhalve ook weinig zinvol. Wat Cambridge Analytica hier heeft gedaan is in essentie weinig anders dan wat marketeers doen met gerichte content. Beïnvloeding bij een gesponsorde advertentie voor een koelkast of reis naar Azië is in de basis gelijk aan beïnvloeding van politieke standpunten. Door het profileren van gebruikers is het steeds beter inzichtelijk hoe mensen te beïnvloeden zijn. Campagneleiders van Donald Trump zijn dus niet anders dan marketeers van Heineken of IKEA. Politiek is ook marketing.
Het zou dus een bewuste en vooral weloverwogen keuze moeten zijn om wel of niet een account te registreren bij Facebook en/of Google. In ruil voor een ‘gratis’ dienst betaal je ze met jouw data. Heb je daar problemen mee of voel je je daar niet fijn onder, dan heb je de keuze om geen account te nemen. Vind je dit geen probleem, meld je dan gerust aan bij genoemde diensten maar klaag achteraf niet dat jouw data gebruikt is voor andere doeleinden. Persoonlijk hecht ik behoorlijk aan online privacy, vandaar dat ik al jaren geen gebruik meer maak van Facebook. Helemaal consequent ben ik ook niet, ik gebruik wel WhatsApp (wat ook eigendom is van Facebook). Maar dat is mijn bewuste keuze, ik weet ook dat een platform als WhatsApp niet gratis kan draaien en dat onder andere mijn metadata ook gebruikt kan en zal worden voor andere doeleinden. Dat is de afweging die je moet maken. Ik vind het gemak van WhatsApp tot op heden zwaarder wegen dan dat privacy-risico dus kies ik er voor om wel WhatsApp te gebruiken, ook omdat het een de facto communicatiestandaard is geworden. Bij Facebook is het echter omgekeerd. Daar vind ik de toegevoegde waarde (online vrienden en familie kunnen volgen) niet opwegen tegen de data-oogst die Facebook uitvoert op mijn account. Het is ook een reden dat ik mijn opgroeiende kinderen (6 en 10 jaar oud) voorlopig niet toesta om online accounts bij Google, Youtube (onderdeel van Google) en Facebook aan te maken. Zij kunnen deze keuze nog niet bewust maken en de gevolgen nog niet overzien.
Deze gedachte speelt ook mee in mijn keuze voor een mobiel platform. De discussies tussen de Google Android gebruikers en de Apple iOS fans aan de kantinetafel bij Freez.it zijn legendarisch en eens zullen we het nooit worden. Dat hoeft ook niet. Maar in mijn privacy-bewustzijn speelt ook hier mee dat, los van de functionele zaken die zowel bij Android als iOS prima geregeld zijn, Google in eerste instantie een databedrijf is en Apple in eerste instantie een hardware bedrijf. Het primaire product van Google is data. Big data. Google wil zoveel mogelijk data verzamelen om op die basis zijn gebruikers te kunnen ‘profilen’ en daarmee gerichte advertenties naar deze gebruikers te kunnen sturen. Apple is primair een bedrijf wat zoveel mogelijk (dure) hardware wil verkopen. Hardware is hun primaire verdienmodel. De software en de data is feitelijk het ‘bijproduct’, een ondersteunend onderdeel in Apple’s wens om zoveel mogelijk iPhones, Apple Watches en iMac’s te verkopen. Het is één van de redenen dat ik Apple (of Microsoft) meer vertrouw in het bewaren van mijn digitale data dan Google. Misschien is dat ook naïef van mijn kant maar het is altijd raadzaam om je af te vragen waar iemands belang zit. Bij Google (en Facebook) is dat in ieder geval zeer duidelijk: zoveel mogelijk data verzamelen. Bij Apple geloof ik nog dat het niet in hun belang is om mijn data te gebruiken cq. misbruiken. Ze hebben simpelweg geen verdienmodel en belang hierin.
En om, voor nu, af te sluiten, nogmaals dezelfde quote omdat deze niet vaak genoeg gezegd kan worden: “indien je niet hoeft te betalen voor het product, dan ben je zelf het product.”
Betere privacy begint met bewustwording en begint dus bij jezelf, niet door vingerwijzen naar anderen.
